IKT-AK, BENETAKO ERRONKA

Erronka polita daukagu orain irakasleok: IKTak ikasleek baino hobeto edo bezain ondo, behintzat, ezagutzea. Gaur egungo gazteak, teknologiarekin lotura zuzena dute ia jaiotzen direnetik eta ziur asko, irakasleek baino hobeto erabiltzen dituztela ordenagailuak edo bestelako tresna batzuk. Horren aurrean ere, irakasleok erabiltzen ikasi behar dugu.

Beraz, blog honetan behin eta berriz errepikatu dugun bezala, irakaslea berritzailea izan behar da eta uneoro egon behar da ikasten, ezin da materia ematera bakarrik mugatu. Gizartea garatzen doan heinean, irakasleak ere egokitzen joan behar dira. Orain arte liburua izan da klaseetako ardatza; gaur egun, aldiz, IKTak liburuak ordezkatzen hasi dira. Beraz, irakasleak ere horiek menperatzen ikasi behar du. Honek metodologiaren aldaketa bat dakar, ikasleen arreta eta motibazioa pizteko erabil daitekeena.

ERREALITATERA HURBILDUZ...

Egun hauetan praktiketan nagoela, egoera desberdin asko ikusteko eta bizitzeko aukera izaten ari naiz. Oraingoan, irakaslearen tokian jarri eta hausnartu dezagun pixka bat:

DBH4ko gelan kokatzen gara, alemaneko klasean, hain zuzen ere. 14 ikasle dauden gelan eta haien jarrera nahiko ezkorra da, materia berria eman aurretik alemana oso zaila dela diote. Azkeneko azterketan 14 ikasletik zortzik suspenditu egin dute azterketa eta kexatu egin dira.

Egoera horren aurrean, irakaslea larritu egin da eta zerbait egin behar duela erabaki du. Zer egingo zenukete zuek?

Beharbada, metodologia batek ez du ikasle guztientzako funtzionatzen. Hori da irakaslearen erronka nagusietako bat: metodologiarekin asmatzea. Irakasleak etengabe ari behar du ikertzen ikasleen beharretara egokitzeko eta baita bere profil profesionala garatzeko ere.

Horretarako, Mirenek ondo azaldutako praktika-gogoetatsua egitea ezinbestekoa da, etengabeko hausnarketa eskatzen duena. Honen harira, irakasleak ikertzaile rola hartu behar du eta hurrengo galderak egin beharko dizkio bere buruari, horiei erantzuna bilatzen saiatuz: zer gertatu da? Zein izan da arrazoia? Eta zer egin dezaket? Nola egingo dut? 

Horren inguruan hausnartu, bueltak eman eta ikertu egin behar du irakasleak. Gorago aipatu bezala, agian metodologia kontua da, edo ikasleen jarrera ezkorrean egon daiteke gakoa, edo baita irakaslearen jardunean ere.

Azken finean, hezkuntza kalitatea hobetzea izango da gure helburua. Hori prozesu luze baten emaitza ideala izango da. Baina prozesu horretan bideratzeko, lehenik eta behin, ikasleen motibazioa eta auto-estimua indartzea lortu behar da, talde nortasuna sendotu, komunikazioan lagundu eta parte-hartzea sustatu, besteak beste. Guzti hori klaseko giroa hobetzeko asmoz.

Azaldutako kasuari dagokionez, argi dago arazoren bat dagoela, klase erdiak baino gutxiagok gainditu baitu. Beraz, orain irakaslearen txanda da: gertatutako aztertu, horren inguruan ikertu eta aldaketaren bat egiteko unea iritsi da!

EKINTZA IKERKETAREN METODOLOGIA

Ekintza-ikerketaren metodologia

Ekintza-ikerketa prozesu moduan ulertzen da. Prozesu hori ziklo ezberdinez osaturik legoke eta ziklo bakoitzean une edo urrats ezberdinak emango lirateke: planifikatu, jardun, behatu eta hausnartu. Ekintza-ikerketa, espiral moduko prozesua da. Ziklo bakoitzean ematen da ekintza-planaren eraginaren analisia eta balioespena, eta horrek ekintza-plan berria ekarriko luke eta horrela elkarren segidan.

PLANIFIKATU

Elliot-ek (1993) aipatzen duenez, ikerkuntza-prozesua hasten da “ideia orokor batetik”, zeina asmoa baita praktika profesionalaren alderdi arazotsuren bat hobetzea edo aldatzea; arazoa identifikatuz, diagnostikatuz eta, ondoren, ekintza hipotesia edo ekintza estrategikoa planteatuz.

JARDUN

Iritsi da aurreko fasean planteatutako ekintza estrategikoa abiarazteko unea. Atal honetan, planifikatutakoa martxan jartzen da. 

BEHATU

Behaketak gertatzen ari diren aldaketekin lotutako datuak jasotzea dakar. Ekintza behatzeak martxan jarritako ekintzaren eraginaren edo gertatzen ari diren hobekuntzako ondorioei buruzko adierazleak jasotzea dakar. Lortutako datu guztiak egindakoa aztertzeko eta honen inguruan hausnartzeko balio dute. 

HAUSNARTU

Ekintza-Ikerketa zikloari hausnarketa faseak ematen dio amaiera eta, segur aski, gogoeta-kiribilaren ziklo berriaren hasierari ematen dio bidea; arazo berri baten planteamenduarekin eta akzio-planaren birplanteamenduarekin.

Honetan, datuak interpreta behar ditugu; nola interpretatu behar den informazio guztia, datuak interpretatzeko modu desberdinak imajinatzea hain zuzen. Ikertzaile askok pentsatzen dute porrot egin dutela emaitzak espero zirenak bezala ez badira izan edo soluzioak ez badu funtzionatu. Baina hau ez da horrela. Ikerketa-ekintzaren jomuga norberaren praktikaren gogoeta egitea baita.

EKINTZA IKERKETA

Bi irakasle berriketan...

 -      Kaixo Roberto, zer moduz?

 -      Ongi eta zu?

 -      Ongi eskerrik asko. Zer Roberto ikerketa kontuekin lasaitu zara?

 -      Ez, ez. Jarraitzen dut ikertzeko asmoarekin, gainera uste dut gero eta informazio gehiago dudala eta ekintzara pasatzeko gogoa dut.

 -      Pozten naiz,  Roberto, baina nola egingo duzu?

 -      Ba begira, ekintza-ikerketa izeneko metodologia erabiliko dut.

 -      Ekintza-ikerketa?

 -      Bai, gogoratzen bazara duela gutxi ikastaro bat egin nuen eta bertan ikerkuntzan aritzen diren hainbat irakasle ezagutu nuen. Horietako batek komentatu zidan ekintza-ikerketa metodologia dagoela, gazteleraz “investigación-acción” esaten diote metodologia honi.

 -      Eta zertan datza?

 -      Irakaslearen hausnarketan; praktikatik abiatzen da eta praktika hobetzea da helburu nagusia.

 -      Horrela esanda oso interesgarria dirudi.

 -      Hala da, bai. Metodologia honek urrats batzuk proposatzen ditu eta hauen bidez zure praktika hobetzen duzu.

 -      Eta zein urrats dira horiek?

 -      Ulertu nionez, lau urrats daude planifikatu, ekin, behatu eta hausnartu baina honen inguruan oraindik gehiago irakurri behar dut. Gainera uste dut oso garrantzitsua dela metodologia honetan taldean aritzea, beraz nahi baduzu elkarrekin zerbait egin dezakegu.

 -      Nola ez ba! Ongi Roberto, egongo gara honetaz sakonago hitz egiteko. Segi ongi eta eutsi goiari.

---

Ekintza-ikerketa irakasleak bere praktikan sorturiko arazoei soluzioa ematea edota eraldaketak burutzea xede duen ikerketarako metodoa dugu.

Ekintza-ikerketak ideia orokor bati erreparatzen dio: praktika onaren isla da, irakaskuntzan aritzeko estilo jakin bat, bikaintasunera garamatzana.

Ekintza-ikerketa irakasleek eramaten dute aurrera, eta ez kanpotik ekarritako adituak edo teknikoak, azken horiek, gelako errealitatetik urrun baitaude. Ekintza-ikerketaren abantailarik handiena ezagutza teorikoetan oinarritu beharrean, irakasle praktikaren analisian oinarritzen dela da.

EKINTZA IKERKETAREN FUNTSAK

 

BERRIKUNTZA METODOAK

Berritzeko teknikak (III)

Eguneroko dialogikoa

Praktika hobetzeko ikerketa-teknika honen bidez, irakasle-ikertzaileak bere eguneroko jarduerak beste irakasle batzuekin taldean partekatu ditzake, hausnartu, laguntza emozionala eta babesa jaso, eta aurrera eraman ditzake praktika hobetzeko martxan jar daitezkeen ekimenak. Bi atalez osatuta dago: egunerokoa lanabes gisa eta irakurketa-dialogikoa prozedura gisa.

1. Irakasle-ikertzaileak lanaldi bateko (aste bat, hamabost egun edo hilabete bat) egunerokoa egiten du.
2. Irakasle-ikertzaile talde bat (6 lagun) osatzen da egunerokoaren irakurketa dialogikoa egiteko.
3. Prozesuaren kudeatzaile bat izendatzen da. Honek ez du irakurketa dialogikoan parte hartuko. Bere lana prozesu guztia kudeatzea da (dokumentazioa banatzea, hitzorduak finkatzea, moderatzaile lanak egitea eta idazkari lanak egitea).
4. Irakasle-ikertzaileak bere egunerokoa taldeko lankideekin partekatzen du (gordinik, landu gabe) eta nork bere azterketa egiten du.
5. Irakasle-ikertzaile taldea biltzen da egunerokoaren irakurketa dialogikoa egiteko.
6. Txandaka, parte-hartzaile bakoitzak egunerokotik atentzioa deitutako paragrafo bana irakurriko du. Azpimarratutako aukera zergatik aukeratu duen, hau da, zeintzuk izan diren azpimarratzeko arrazoiei buruzko gogoeta egiten du.
7. Solasaldia izaten da horren inguruan.
8. Saioa amaitu eta gero moderatzaileak, aukeratutako paragrafoak, sortutako galderak eta gogoetak euskarri elektroniko batean jasotzen ditu (word/writer/Drive dokumentua, saioaren audioa…), eta bidaltzen die taldeko partaideei hurrengo saioetan berrartzeko eta beste irakasle batzuei hausnarketarako eta hobekuntzarako aukera berriak emateko.

BERRIKUNTZA METODOAK

Berritzeko teknikak (II)

Irakurketa Dialogikoa

Irakasleen arteko irakurketa dialogikoa teknikan, irakasle-talde bateko parte-hartzaileek, testu literario batean oinarrituta, praktikari buruz hausnartzen eta eztabaidatzen dute, argudioak ematen dituzte, eta beren eskarmentua eta hausnarketa kritikoak adierazten dituzte.

1. Irakasle talde bat biltzen da irakurketa dialogikoa egiteko.
2. Parte-hartzaileek hainbat liburu proposatzen dituzte. Irakurketarako proposatutako testua, literarioa izan ordez, pedagogikoa izan behar da, ekintzaren helburu nagusia irakasleen praktika hobetzea baita.
3. Liburu baten aukeraketa egiten da.
4. Hamabostean behin elkartzen da taldea, eta bilkura egun horretarako, liburuaren atal bat edo bi irakurtzen dira. Garrantzitsua da partaide guztien konpromisoa izatea.
5. Irakurleak testua irakurri eta paragrafo batek/batzuek bere arreta pizten badu/te, azpimarratu egiten ditu eta hautatzeko arrazoien gainean gogoeta egiten du.
6. Solasaldia izaten da horren inguruan.
7. Saioa amaitu eta gero arduradunak aukeratutako paragrafoak eta sortutako galderak euskarri elektroniko batean jasotzen ditu, bai taldeko partaideei eta bai beste irakasle batzuei. hausnarketarako eta hobekuntzarako aukera berriak emateko.

BERRIKUNTZA METODOAK

Irakasleak bere praktikaz hausnartzeko eta horrela, praktika bera hobetzeko eta berritzeko dauzkan prozedura edo teknikak dira. Teknika horiek koka daitezke ekintza-ikerketaren prozesuaren baitan zein prozesutik kanpo.

Berritzeko teknikak (I)

Autokonfrontazio elkarrizketa

Teknika honen helburu nagusia da irakasleak hausnartzea praktikan egindakoaz eta dokumentatzea. Horretarako, zer egin nahi zuen eta praktikan zer egin duen alderatzen da bideo grabazioa beste profesional batekin elkarrizketan eginez.

1. Irakasleak bere praktika grabatzen du (35-45´).
2. Irakasleak saioa aztertu eta pasarteak aukeratzen ditu (5-10´).
3. Solasaldi ez-gidatua edo fokalizatua irakaslea eta aztertzailearen artean.
4. Solasaldia grabatu (audioz edo bideoz).
5. Transkribapena
6. Kategoriak
7. Ondorioak

PRAKTIKA GOGOETASUAREN ALDE POSITIBOAK

Lehenik eta behin, praktika-gogoetatsuak ahalbidetzen duena bada, konstanteki hobetzen egotea. Ez soilik ikasgelaren giroa, baizik eta irakaslearen jakituria ere. Metodologia zaharretan oinarrituko baginateke, hobekuntzak egitea zaila izango litzateke, azkenean gure irakasteko modua zaharkitua geldituko baitzen. Beste hitzetan, metodologia berrietara moldatzeko jarrera ezkorra hartzean, hobekuntzei bidea oztopatuko genieke.

Bigarrenik, aurretik aipatu den bezala, praktika-gogoetatsu honetan irakaslea fokoa izatea ezinbestekoa da. Berak baitauka gauzak aldatzeko ahalmena. Irakasleak inork baino hobeto ezagutzen ditu ikasleak. Honexegatik irakasle ikertzailearen rola oso garrantzitsua da, azken baten irakasleak baitaki hobekien ikertu behar duen hori zer den. Gainera, irakasleentzat praktika honek motibazio iturri gisa ere jokatzen du. Hau da, irakaslea bere kabuz eta bere lanaren ondorioz gauzak hobetu daitezkeela jakiteak, motibazio iturri gisa jokatzen du.

Hirugarrenik, praktika-gogoetatsuak irakasleen arteko elkar kolaborazioa bultzatzen du. Irakasle bakoitzak behatutako gauzen inguruko hausnarketak beste irakasleekin komentatzean, elkarrengandik ikasten dute. Beste hitzetan, irakasleen artean ideiak eta arazoei aurre egiteko konponbideak komunean jartzeak, laguntza tresna moduan jokatzen du.

Honetaz gain,  irakasle izateak badakar ikasleak ulertzen saiatzeko beharra. Kontuan hartu beharrekoa bada, irakaslea ikasgelari moldatu behar zaiola. Hau da, ikasleen beharretara moldatu beharko litzateke, hau baita modu bakarra gertatzen ari denaren berri izateko.

Azkenik, praktika-gogoetatsua ez da soilik martxan jarri behar ikasgelan aurrez planeatutako zerbait ondo irten ez denean. Izan ere, gauzak hobetzeko eta horren inguruan ikertzeko, ez dago zertan arazo bat egon behar. Planeatutako ekintzak ondo burutu izan baditugu, honen inguruan ere hausnartu beharko litzateke, honek hurrengo arazo baten aurrean laguntza moduan jokatu baitezake.  

Egia da praktika honek denbora asko eskatzen duela, baina kontutan izan beharko genuke praktika-gogoetatsuak dakarren hausnarketak hobekuntza bat ere badakarrela, ez soilik ikasgelari begira, baita irakaslearen jakituriari begira ere.

XIX.MENDEKO IRAKASLEA

Irakaslea garai berrietara moldatu behar dela erakusten du ondorengo bideoak. Argi dago, gizartea aldatzen doan heinean, hezkuntzak aldaketa honi erantzun bat eman behar diola.

Gaur egungo irakasleak ez dira jakituria daukaten bakarrak ikasgela baten barruan; guztiek ikasten dute elkarrengandik, guztiek partekatzen dute beraien jakituria. Irakaslea ikasgelaren liderra eta kudeatzailea izan behar da, baina inondik inora (garai batean ematen zen bezala) jakituria soilik transmititzen duen pertsona. Gaur egun, irakaslearen rola erabat aldatu da: garai hauetan, ikasle pentsalari, kritiko eta autonomoak sortzea da helburu. Hau da, benetan ikasleak gustuko duen horretan fokoa jartzera motibatu behar ditu ikasleak, bakoitzarengan zentratu behar da, horrela ikasle bakoitzaren garapen integrala bermatuko duelarik.

Beraz, gauza argia da, irakaslea momentuoro egon behar dela abian jartzen dituen praktiken inguruan hausnartzen (praktika gogoetatsua). Hau da, irakaslea ikertzaile ere izan behar du. 

PRAKTIKA GOGOETATSUA

Praktika gogoetatsuak ikasgelan gertatutakoaren inguruan hausnartzean datza. Hausnartze prozesu honetan, kontutan hartu behar da irakasleak ezagutzen duela inork baino hobeto bere ikasgela, ikasle bakoitzaren jarrera zein hauen jokabidea ikasgelarekiko. Beraz, argi dago, praktika gogoetatsua aurrera eramateko metodologiak irakaslea izan behar duela foko. Gainera, metodologia honen helburuetako bat irakaslea ikertzaile izatera bultzatzea da, hau baita praktika gogoetatsuaren oinarri.

Praktika hau bideratzeko beraz, metodologia konkretu baten beharra dago. Lehenik eta behin irakasleak ikasgelan egin behar duenaren planifikazioa egin beharko luke.

Behin saioa planifikatu ondoren, irakasleak ikasleak behatu beharko lituzke, hau da, beraien jokabidea zein den planteatutako ekintza horien aurrean. Azken batean, hobetu beharreko aspektuak behatu beharko dira, hau baita irakasle-ikertzaile baten objektiboa: hobetzeko dauden aspektuetan begirada jarri eta hauek landu. Gainera, ikasleak behatzen ari garen momentuan, behatzen dugun hori koaderno batean idaztea onuragarria izan daiteke ondoren egingo dugun hausnarketarako. Ikasleak behatzeko beste aukera bat bada ikasgela bera grabatzea, hau da, bideo kamerak ipiniz, hausnarketa momentuan guztia argiago ikusiko baitugu.

Hirugarrenik, behatu dugun guztiaren hausnarketa bat egin beharko litzateke, hau da, ikasleen jarrera, planifikatutako dena aurrera eraman den…  hausnartu. Ezinbestekoa da irakasleak hasiera batetik ikertzaile rola ere hartu izana, etengabe egon beharko baita gertatutakoaren inguruan hausnartzen eta konponbideak aurkitzen. Azken honetarako, irakasleak existitzen den teoriara jo beharko du, hau da, bibliografia ezberdinak arakatu beharko lituzke behatutako arazoaren aurrean konponbideak aurkitzeko. Prozesu honetan segur aski bere teoria propioak ere aterako dituela.

Laugarrenik, jardutea izango litzateke azken pausoa. Hausnartu eta ikertu dugun hori praktikan jartzea izango litzateke helburu. Azken pauso hau lehena bihurtuko da berriro, azken batean, ikertutako hori praktikan jartzean, beste hain beste arazo sortuko baitira.

Ondorioz, esan genezake metodologia honen egitura zirkularra dela, momenturo martxan egongo dena. Beraz, behin behatutakoa hausnartu ondoren praktikan jartzen dugunean, hobetu beharreko egoera berrian aurrean berriro ere prozesu bera hasi beharko genuke.

BAINA ZERGATIK BEHAR DIRA IRAKASLE IKERTZAILEAK?

Denboraren poderioz, gizarteak hainbat aldaketa jasan ditu: komunikatzeko eta erlazionatzeko modua, eta aurrerakuntza berrien garapena adibidez. Hezkuntza sistemak behar guzti horiei erantzun eta aurre egin behar die. Hau da, gure gizartera egokitzen egon beharko luke etengabe. Baina kasu gehienetan ez da hala gertatzen. Horregatik, hezkuntza sistemaren egoera zaharkituta dagoela esango genuke; izan ere, ez da ikasleen gaur egungo beharretara egokitzen. Beraz, hezkuntza etengabe aldatzen ari den heinean, irakasleek ere etengabe egon behar dute beren gaitasunak garatzen; prozesua amaigabea da.

Irakaslea ez da bakarrik irakatsi beharreko materian zentratu behar. Izan ere, rol desberdinak hartzea ezinbestekoa du: hezitzailea, pedagogoa, kudeatzailea eta ikertzailea izan behar du, besteak beste.

Guk indarra emango diogu azken horri. Ikertzailea den irakaslea garatzea da gure helburua. Horretarako, praktika-gogoetatsua egitea ezinbestekoa da, etengabeko hausnarketa eskatzen duena.

Praktika-gogoetatsua klasearen, hau da, praktikaren azterketarekin hasten da. Horrekin batera, irakasleak praktika horretan suertatzen diren erronkak edo arazoak detektatu behar ditu. Gero, arazoak aztertu eta horiei aurre egiteko edo hobetzeko erabaki bat hartuz.

Arazoak detektatzea ez da lan zaila. Zailtasuna arazo horiei konponbide bat eman behar zaienean dator. Azken finean, hezkuntza kalitatea hobetzea izango da gure helburua. Hori prozesu luze baten emaitza ideala izango da.

Laburbilduz, irakasle ikertzaileak etengabeko hausnarketa bermatu behar du ikasleen gaitasunak hobetze aldera eta hauek konpetentzia desberdinak garatu dezaten. Horrek guztiak hezkuntza kalitatea hobetzera eramango gaitu, gure hezkuntza sistemak behar du eta. Beraz, guk irakasleok egiten ez badugu, nork egingo du?